Czym jest mikroflora jelitowa? Przyczyny i skutki zaburzeń mikroflory jelitowej

Mikrobiom człowieka to zestaw mikrobiocenoz, populacji mikroorganizmów kolonizujących różne ekosystemy naszego ciała np. mikrobiota jelit, jamy ustnej, pochwy, nosa, ucha i skóry. Największa ich część bo ponad 60% zamieszkuje przewód pokarmowy. Szacuje się, że mikrobiom to ponad sto bilionów mikroorganizmów o łącznej masie około 2,5 kg. Ze względu na swoje funkcje metaboliczne, produkcję witamin i składników odżywczych, neuroprzekaźników oraz wpływie na nasze życie i zdrowie, często nazywany jest drugim mózgiem.

Funkcje mikroflory jelitowej są niezwykle zróżnicowane i jeszcze nie do końca znane, jednak jedną z najważniejszych jest walka z patogenami i warunkowo patogennymi ustrojami. Współdziałania członków mikrobiomu to niezwykle skomplikowane powiązania wzajemne, wchodzące w bardzo różne interakcje. System ten funkcjonuje sprawnie, czerpiąc obopólne korzyści, pod jednym warunkiem: zachowanie homeostazy (równowagi) organizmu, czyli utrzymaniu prawidłowości nawet  przy odstępstwach związanych z dietą, stresem, toksynami czy przyjmowaniem leków. Każde przekroczenie tej granicy spowoduje chorobę, mimo dużej plastyczności i zmienności naszego mikrobiomu.

Oprócz tego mikroflora jelitowa jest najważniejszym immunostymulatorem i immunomodulatorem czyli „uczy” nasz organizm jak walczyć z infekcjami. Stymuluje układ limfatyczny i hormonalny, syntezę immunoglobulin, interferonu i hormonów przeciwzapalnych. Zwiększa aktywność makrofagów, poziom dopełniacza oraz lizozymu. Wszystko to zapobiega rozmnażaniu się warunkowo patogennej mikroflory w jelitach. Inną ważna funkcją jest potężny potencjał syntetyzowania niezbędnych witamin: K, z grupy B czy kwasu foliowego. Steruje wchłanianiem wapnia, fosforu, aminokwasów, wchłanianiem i metabolizowaniem witaminy D, selenu, cynku, jodu, miedzi czy żelaza. Reguluje perystaltykę jelit, metabolizuje białka węglowodany tłuszcze i błonnik oraz wiele innych. Innymi słowy nasza odporność i zdrowie zależne są od właściwego składu mikrobiomu przewodu pokarmowego.

Przyczyny zaburzeń mikroflory jelitowej

- długotrwały oraz nagły i bardzo silny stres,

- farmakoterapia czyli antybiotyki, leki hormonalne, immunosupresyjne, cytostatyczne czy inne syntetyczne farmaceutyki,

- terapia w chorobach nowotworowych (chemioterapia, radioterapia),

- spożywanie żywności zawierającej chemiczne konserwanty, barwniki, słodziki, pozostałości nawozów sztucznych, toksycznych środków ochrony roślin czy glifosat,

- monotonna i jednostronna dieta na przykład z nadmiarem węglowodanów czy tłuszczów,

- niskie spożycie świeżych surowych i ekologicznych warzyw oraz produktów zawierających błonnik,

- zbyt niska kwasowość treści żołądkowej,

- długotrwały i intensywny wysiłek fizyczny lub kompletny jego brak,

- niskie spożycie dobrej jakości wody,

- zanieczyszczone powietrze,

- poród poprzez cesarskie cięcie,

- szczepienia u dzieci poniżej 2 roku życia,

- nadmierna higienizacja,

- promieniowanie jonizujące,

- antybakteryjne kosmetyki.

 

Skutki zaburzeń mikrobioty jelitowej

Utrata kontroli nad aktywnością drobnoustrojów chorobotwórczych czy patogennych takich jak: Klebsiella, Yersinia, Candida czy patogenna E.coli oraz wielu innych prowadzi do ich dominacji. Nasila to procesy gnilne i fermentacyjne w jelitach wzbudzając tworzenie toksycznych metabolitów. W warunkach beztlenowych pod wpływem aktywności większości bakterii beztlenowych produktami końcowymi metabolitu białek są kwasy organiczne – aminy, amonika, metan, siarkowodór, indol, skatol itp. Niektóre z nich mają jedynie przykry zapach, inne są szkodliwe a nawet trujące. Namnażaniu bakterii warunkowo patogennych i chorobotwórczych towarzyszy ich rozprzestrzenianie się do jelita cienkiego powodując jego nadmierny rozrost (SIBO), a w dwunastnicy destabilizację pożytecznej dominacji H.pyroli. Namnażanie bakterii patogennych powoduje ubytek tych prozdrowotnych, co prowadzi do wszelkiego rodzaju zaburzeń. Na przykład ubytek bakterii Akkermansia municifila w jelicie grubym skutkuje zanikiem w nim warstwy śluzowej oraz dezaaktywacją bakterii Fecalibacterium preusnitzi produkujących kwas masłowy, który pełni funkcję istotnego neuroprzekaźnika o działaniu hamującym w całym układzie nerwowym. Zanik warstwy śluzowej jest początkiem stanu zapalnego, który indukuje powstawanie większości chorób przewlekłych, w tym infekcji, zaburzeń żołądkowo-jelitowych, alergii czy nowotworów.

Wzrost liczebności bakterii patogennych, a także inne czynniki niszczące warstwę śluzową, prowadzą do przewlekłego stanu zapalnego jelit. Niszczone są enzymy trawienne i następuje zaburzenie trawienia. Substancje odżywcze są spożywane w nadmiarze przez drobnoustroje, co prowadzi do rozwoju niedoborów pokarmowych, mimo normalnego żywienia. Zmniejszona synteza witamin prowadzi do ich niedoboru, a upośledzenie wchłaniania i biotransformacji w żołądku i jelitach - do braków mikro i makroelementów.

Probiotyk w zachowaniu prawidłowej mikroflory jelitowej

Bakterie Lactobacillus pozwalają normalizować mikrobiom. Sprawiają, że jelita funkcjonują o wiele lepiej, zabijają niebezpieczne bakterie, wirusy i grzyby; zmniejszają ilość toksyn i innych szkodliwych substancji w organizmie, ponieważ hamują ich przenikanie. Konkretny szczep bakterii Lactobacillus acidophilus Er-2 317/402 Narie  ma działanie antyklastogenne, antygenotoksyczne i przeciwnowotworowe.

Probiotyk stosuje się bardzo często w leczeniu różnych zaburzeń czynnościowych oraz chorób układu pokarmowego. Można ich używać na przykład przy zaburzeniach stolca. Pomagają one również zmniejszyć częstotliwość występowania biegunek, przy antybiotykoterapii. Leki probiotyczne są bardzo pomocne przy leczeniu i w profilaktyce przewlekłej biegunki. Probiotyki pomagają w ustabilizowaniu funkcjonowania jelit, zmniejszają wrażliwość trzewną, czy wytwarzanie gazów w jelicie. Dodatkowo zmniejszą one dysfunkcję mięśni i zaburzenia neuroregulacji jelit. Probiotyki powinno się stosować leczniczo i profilaktycznie przy wszystkich chorobach, w których kluczowe jest przywrócenie równowagi mikroflory.